मेलम्ची आएपछि विकल्प खोज्दै ट्याङ्कर व्यवसायी

 

 

मेलम्ची खोलाको पानी काठमाडौंमा आइपुगेपछि यतिबेला काठमाडौं उपत्यकावासी खुसी छन् । दुई दशक लामो प्रतीक्षापछि पानी काठमाडौँ आइपुग्दा वर्षौंदेखि अभावको अवस्था झेल्दै आएका उपत्यकावासीले हर्षको अनुभुति गरेका हुन् । निर्माण सम्पन्न हुन अझै बाँकी रहे मेलम्चीको पानी सुन्दरीजलसम्म आइपुगेपछि उपत्यकाबासीको वर्षौँको निराशा आशामा बदलिएको छ । सरकारले अन्तरकालिन व्यवस्थाबाट आएको पानी चैत दोस्रो सातादेखि उपत्कावासीलाई वितरण गर्ने उल्लेख गरिसकेको छ । हेडवक्र्स निर्माण सकिएपछि भने उपत्यकाबासीलाई नियमित रुपमा पानी वितरण हुने मेलम्ची खानेपानी विकास बोर्डका कार्यकारी निर्देशक त्रिनेश खत्री बताउँछन् । योसँगै वैशाखदेखि धारामा दैनिक २ देखि ३ घण्टा पानी आउने अवस्था रहेको उनको भनाइ छ ।

खानेपानी वितरणसम्बन्धी सरकारी निकायहरु मेलम्चीको खानेपानी आपूर्तिका लागि सक्रिय भइरहँदा उपत्यकामा पानी आपूर्ति गर्ने ट्याङ्कर व्यवसायी र मजदुर भने यतिबेला संकटमा छन् । मेलम्चीको पानी वितरण हुन थालेपछि बजारबाट पानीको माग ह्वात्तै घट्ने भन्दै व्यवसायी र मजदुरहरुले यसको विकल्प खोज्न थालेका हुन् । मेलम्चीको खानेपानी आउनेबित्तिकै ७० प्रतिशत व्यवसायी र मजदूरको रोजीरोटी गुम्ने अवस्था रहेको व्यवसायीहरु बताउँछन् ।

कति घट्ला पानीको माग ?

मेलम्चीको पानी पहिलो चरणमा काठमाडौं उपत्यकामा आउँदा वर्षामा दैनिक १७ करोड लिटर र हिउँदमा दैनिक १२ करोड लिटर पानी आउँछ । यो आपूर्ति हुँदा केयुकेएलको क्षमता बर्खामा ३० करोड लिटर भन्दा बढी र सुख्खा याममा २० करोड लिटरभन्दा बढी हुन्छ । यो अहिले आपूर्ति मेलम्ची आउनुअघिको कुल आपुर्तिभन्दा बढी हो । अहिले मेलम्चीको पानी आउन थाल्नेबित्तिकै काठमाडौँमा ट्याङ्करबाट आपूर्ति हुने पानीको माग करिब ७० प्रतिशतले घट्ने अनुमान चोभार क्षेत्रमा बोरिङ सञ्चालन गर्दै आएका व्यवसायी सुवर्ण महर्जन बताउँछन् ।

उनका अनुसार मेलम्चीको पानी आपूर्ति भएका घरमा अब ट्याङ्करको पानीको माग नै हुँदैन । होटल र अरु कर्पोरेट हाउसमा आपूर्ति हुने पानीको मागमा पनि निकै कमी आउँछ । त्यसैले अब यो व्यवसाय गर्नेले विकल्प खोज्ने बेला भइसकेको उनको भनाइ छ । ट्याङ्करहरु अर्कै प्रयोजनमा चलाउन सकिने भए पनि बोरिङको लगानी भने वैकल्पिक रुपमा प्रयोग गर्नसक्ने अवस्था नभएको उनको भनाइ छ । एउटा बोरिङ सञ्चालनका लागि अहिले २÷३ करोड लाग्छ । व्यवसायी पञ्चराम तामाङ पानीको माग घटे अनुसार रोजगारी क्षमता पनि घट्ने बताउँछन् । ‘अहिले करिब १ हजार ट्याङ्करमा २ हजार र मुहान, बोरिङ लगायतमा १ हजार हाराहारीमा समेत गरी करिब ३ हजार जनाले रोजगारी पाएका छन्,’ तामाङ भन्छन्, ‘७० प्रतिशत माग घट्ने हो भने त्यति नै प्रतिशतले रोजगारी गुमाउँछन् । यो हुँदा करिब २ हजारको रोजीरोटी गुम्छ ।’ उनका अनुसार आफैं मजदूर र आफैं मालिक भएकाहरु टिक्नसक्ने अवस्था भए पनि अरु मजदूर भने विस्थापित हुनैपर्छ ।

वैकल्पिक क्षेत्रमा जान सहयोगको अपेक्षा

आफ्नो रोजीरोटी व्यवसायीहरु मेलम्ची आउँदा हर्षित छन् । तर, विस्थापित भएर अर्को क्षेत्रमा जाँदा सरकारले यसका लागि उचित वातावरण बनाइदिनुपर्ने व्यवसायीहरुको माग छ । ललितपुर क्षेत्रमा पानीको आपूर्ति गर्दै आएका उज्जवल शाक्य ट्याङ्करका लागि प्रयोग भइरहेको गाडीहरु अब अर्कै प्रयोजनमा प्रयोग गर्न मोडिफिकेसन गर्नुपर्ने भन्दै यसका लागि सरकारले राहत दिए राम्रो हुने बताउँछन् । ‘व्यवसाय गर्नेले जोखिम मोल्नुपर्छ । हामीले त वर्षौंदेखि मेलम्ची आउँदैछ भन्ने थाहा पाएका हौँ । त्यसैले हामीले विकल्प खोज्न त तयार हुन्छौँ नै,’ शाक्य भन्छन्, ‘हामी अध्ययनकै चरणमा छौँ । अध्ययन गरेर सबै व्यवसायीहरुलाई आवश्यक सहजीकरण गर्छौं ।’

व्यवसायी तामाङ भने व्यवसायीलाई भन्दा मजदूरलाई नयाँ क्षेत्रको रोजगारीमा लाग्न सरकारले सहयोग गर्नुपर्ने बताउँछन् । व्यवसायीले त केही गर्ला तर काम नभएको दिन मजदूरको त रोजीरोटी नै गुम्छ । उनीहरुको वैकल्पिक व्यवस्थाका लागि सरकारले सहयोग गर्नुपर्छ । तर, अर्का व्यवसायी शाक्य भने सरकारले राहत दिनेमा आफूलाई विश्वास नभएको बताउँछन् । आफूहरुले व्यवसायसँगै सेवा गरेको भए पनि सरकारले यसलाई नदेखेको उनको गुनासो छ । ‘हामीले व्यवसाय त गर्यौं, सरकारले पूरा गर्न नसकेको खानेपानीको माग पूरा गर्न हामीले साथ दियौँ, तर सरकारले त्यसको मूल्याङ्कन कहिल्लै गरेन,’ शाक्य भन्छन्, ‘दुःखको बेला साथ दिँदा त सरकारले हामीलाई केही गरेन भने अब पानी आएपछि हामीलाई सहयोग गर्ला भन्ने हामीलाई लागेको छैन ।’

नयाँ व्यवसायीको प्रवेश ठप्प

अघिल्लो वर्षको दशैंदेखि मेलम्चीको पानी काठमाडौं आइपुग्ने भनिएको थियो ।  यो हल्ला सुरु भएदेखि नै नयाँ व्यवसायी र मजदूरहरु यो क्षेत्रमा प्रवेश गर्ने क्रम रोकिएका थिए । पुराना व्यवसायीले पनि नयाँ ट्याङ्कर थप्ने योजना स्थगित गरेका थिए । पछिल्लो कोभिड महामारीपछि यो क्रम ठप्प भएको छ । बरु भएका केही मजदूरहरु भने अझै पनि यो क्षेत्रमा फर्केर आएका छैनन् । उनीहरुमध्ये कतिपयले वैकल्पिक क्षेत्र समेत रोजिसकेको व्यवसायीकरुको भनाइ छ ।