३९ औँ पुष्पलाल स्मृति दिवस शनिबार

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका संस्थापक महासचिव पुप्पलाल श्रेष्ठको ३९ औँ स्मृति दिवस शनिबार मनाइँदै छ ।

दिवसका अवसरमा पुष्पलालको सम्झनामा विविध कार्यक्रम गरिने नेकपा (एमाले)का कार्यालय सचिव कृष्णगोपाल श्रेष्ठले जानकारी गराउनुभयो । उहाँका अनुसार पुष्पलाल स्मृति प्रतिष्ठानको आयोजनामा शनिबार कीर्तिपुरस्थित पुष्पलाल स्मृति उद्यानमा रहेको पुप्पलालको शालिकमा माल्यार्पण गरिने छ ।

विसं १९८१ असार १५ गते पिता भक्तलाल र माता तुलसीमाया श्रेष्ठको कोखबाट रामेछाप जिल्लाको भँगेरी गाउँमा जन्मिनुभएका पुष्पलालको निधन २०३५ साउन ७ गते भारतको नयाँ दिल्ली अस्पतालमा भएको थियो । तत्कालीन निरंकुश पञ्चायती व्यवस्थाले उहाँका शवसमेत नेपाल ल्याउन दिएको थिएन । विसं १९९७ मा दाजु गंगालाललाई राणाशासन फाल्न लागेको आरोपमा गोली हानी हत्या गरिएपछि दाजुको अभियानलाई पूरा गर्नका लागि उहाँले राजनीतिक यात्रा शुरु गर्नुभएको थियो ।

नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टी स्थापना गर्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुभएका पुष्पलाललाई नेपालभरिका कम्युनिस्ट पार्टीले सम्झने गरेका छन् । उहाँले स्थापना गरेको नेकपा अहिले एमाले, नेकपा(माओवादी केन्द्र), नेकपा(माले), नेकपा(संयुक्त), नेमकिपा, नेकपा(क्रान्तिकारी माओवादी), नेकपा, नेकपा(माक्र्सवादी), नेकपा(मसाल) लगायत पार्टीमा विभाजित छ ।
पुष्पलालले आफू कम्युनिस्ट बन्नुभन्दा अगाडि बनारस स्थापित नेपाली राष्ट्रिय काँग्रेस पार्टीको कार्यालय सचिव भएर काम गर्नुभएको थियो । पुष्पलालले विसं २००६ मा निरंजनगोविन्द वैद्य, नरबहादुर कर्माचार्य र नारायणविलास (पुष्पलालको भनाइ अनुसार दुर्गादेवी (मोतीदेवीसमेत)सित मिली नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी स्थापना गर्नुभएको थियो ।

काँग्रेस छाडेपछि चीनमा भइरहेको क्रान्ति र सफलता, विश्वका देशमा भइरहेको मुक्ति आन्दोलन र दोस्रो विश्व युद्धबारे समेत उहाँले अध्ययन गरेपछि नेपालमा पनि कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापनाको आवश्यकता महसुस गरी नेकपा स्थापना गर्नुभयो । विसं २००५ मा माक्र्स एंगेल्सद्वारा लिखित ‘कम्युनिस्ट पार्टीको घोषणापत्र’को पहिलो पटक उहाँले नेपाली भाषामा अनुवाद गर्नुभयो । पुस्तकमा नेपाली समाजको वर्ग विश्लेषण गरिएको छ ।

त्यसको भूमिकामा उहाँले पूँजीवादी पार्टी सम्झौतापरस्त हुनाले प्रजातान्त्रिक क्रान्तिको नेतृत्व श्रमिक वर्गले गर्नुपर्ने र प्रजातन्त्रको चरित्र पनि चीनको जस्तो नयाँ खाले हुनुपर्छ भन्ने स्पष्ट रुपले उल्लेख गर्नुभएको छ । पार्टीको घोषणापत्रमा पुष्पलालले नेपाली क्रान्ति नयाँ प्रजातन्त्रको बाटाबाट अघि बढ्नुपर्ने कुरा अघि सार्नुभएको छ ।

नेपालको इतिहासलाई ऐतिहासिक–भौतिकवादी दृष्टिकोणले अध्ययन–अन्वेषण गर्न उहाँको योगदान रहेको छ । नेपाल कम्युनिस्ट आन्दोलनमा पटक पटक कारागार पर्नुभएका उहाँको सैद्धान्तिक दृढता, दूरदर्शिता, सिर्जनशीलता, क्रान्तिकारिता र व्यावहारिक नीति–निर्माण भुल्न सकिँदैन ।

प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नुभएका उहाँ विसं २००० मा घरबाट भागेर निस्की पाल्पा र भैरहवा क्षेत्रमा पुगेर राणाशाही विरोधी प्रचारप्रसार गर्नमा जानुभएको थियो ।

विसं २००७ को जनक्रान्तिमार्फत सामन्तवादको पूर्ण उन्मूलन गर्नुपर्ने अभियानमा लाग्नुभएका पुष्पलाल क्रान्तिलाई अधुरै राखी काँग्रेस, राजा, राणा र भारतबीच दिल्ली सम्झौता भएपछि निराश बन्नुभएको थियो । विसं २०१५मा भएको निर्वाचनबाट स्थापित संसद्को हत्या गरिएपछि त्यसको पुनःस्थापनामा लाग्नुभएका पुष्पलाल प्रजातन्त्रवादी र साम्यवादीको संयुक्त जनान्दोलनबाट प्रजातन्त्र पुनःस्थापना गर्न सकिने मान्यता राख्नुहुन्थ्यो ।

संगठन कमजोर भए तापनि राजाको निरंकुशता सामु कहिल्यै झुक्नु नभएका उहाँ विसं २०३३ मा ‘राष्ट्रिय मेलमिलाप नीति’ भन्दै नेपाली काँग्रेसले नेपाल फर्कन आग्रह गर्दा त्यसको विरोध गर्नुभयो । नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलन, लोकतान्त्रिक संघर्ष, सामाजिक मुक्ति एवं राष्ट्रिय स्वाधीनताको आन्दोलनमा नेता पुष्पलालका योगदान अविस्मरणीय छ ।

राष्ट्रिय काँग्रेसमै हँुदा पुष्पलालले माक्र्सवादी साहित्यको अध्ययन थाल्नुभएको थियो । त्यस बेला नै उहाँले कम्युनिस्ट घोषणापत्र, सोभियत रुसमा व्यक्ति र समाज, माक्र्सवाद के हो, चिनियाँ क्रान्ति र चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी, गाउँका गरिबलाई अपिलजस्ता पुस्तक नेपाली भाषामा उल्था गर्नुभएको छ । उहाँका नेपाली इतिहास, नौलो जनवाद, नेकपासम्बन्धी कृति प्रकाशित छन् ।