प्रत्यारोपणपछि प्रधानमन्त्री ओलीले भने– ठीक छु

 

प्रधानमन्त्री केपी ओलीको दोस्रोपटक मिर्गौला प्रत्यारोपण सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको छ । शिक्षण अस्पतालका चिकित्सक प्रा.डा. प्रेम ज्ञवाली र प्रा.डा. उत्तमकुमार शर्माको नेतृत्वमा बुधबार साढे चार घन्टा लगाएर मिर्गौला प्रत्यारोपण गरिएको हो । प्रधानमन्त्री ओली र मिर्गौलादाता समीक्षा संग्रौला दुवैको स्वास्थ्य सन्तोषजनक रहेको अस्पतालले जनाएको छ ।

साँझ ओलीलाई होस आएको छ । शल्यक्रिया गरेका डा. ज्ञवालीले भने, ‘होसमा त साँझ (बुधबार) नै आउनुभएको हो । तर, हामीले आराम होस् भनेर निद्रा लाग्ने औषधि दिएका छौँ । कुराकानी गर्नुपरेमा राम्रोसँग गर्न सक्ने अवस्थामा हुनुहुन्छ । हामीले कस्तो छ भनेर सोध्यौँ, उहाँले ठीक छ भन्नुभयो । अरू थप कुरा आज नै गर्न उचित भएन । त्यसैले हामीले आराम गर्न दिएका छौँ ।’

बिहान साढे १० बजेबाट सुरु भएको प्रत्यारोपण ३ बजे सकिएको थियो । ‘सबैको जस्तै हो । मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्न जम्माजम्मी चार घन्टा ३० मिनेट लाग्यो । त्यसमध्ये मिर्गौला जोड्न ३९ मिनेट लाग्यो । यो भनेको सामान्य हो,’ डा. ज्ञवालीले  भने ।

त्यस्तै, उनलाई मिर्गौला दान गर्ने भान्जी समीक्षा संग्रौलाको स्वास्थ्य सन्तोषजनक रहेको डा. ज्ञवालीले जनाएका छन् ।  ‘दाताको स्वास्थ्य ठीक छ, उहाँको मिर्गौला निकाल्न डेढ घन्टा लागेको थियो । दाताको शल्यक्रिया ल्याप्रोस्कोपिक विधिबाट गर्‍यौँ । यसो गर्दा सानो मात्र घाउ हुन्छ,’ उनले भने ।

अब प्रधानमन्त्री ओलीको शरीरमा चारवटा मिर्गौला हुनेछन् । तर, काम बुधबार प्रत्यारोपण गरिएको नयाँ मिर्गौलाले मात्रै गर्नेछ । अन्य मिर्गौलाले कुनै समस्या नदिएकाले यथावत् राखिएको डा. ज्ञवालीले बताए । ‘अब काम नयाँले मात्रै गर्छ, पुरानाले गर्दैन । त्यसको मतलब पनि हँुदैन । अर्को कुरा, शरीरमा जतिवटा मिर्गौला राखे पनि कुनै असर गर्दैन । त्यसैले झिकेर फालिँदैन । तर, कुनै पनि वेला भित्र भएको अतिरिक्त मिर्गौलाले समस्या बनायो भने मात्र झिकेर फालिन्छ । समस्या पारेको छैन, त्यसले काम मात्रै नगरेको हो भने भित्रै रहन्छ,’ उनले भने ।

ओलीलाई रगत दिँदै आएकी समीक्षाले मिर्गौला पनि दिइन्
‘मामाको मुख हेरेर होइन, देशको भविष्य हेरेर मिर्गौला दान गर्ने निर्णय गरेकी हुँ’

नाताले भान्जी पर्ने समीक्षा संग्रौला र ओलीको परिवारबीचमा निरन्तर आवतजावत थियो । ओली प्रधानमन्त्री भएपछि समीक्षा प्रधानमन्त्रीनिवास बालुवाटार पुगिरहन्थिन् । त्यहीबीचमा ओलीको १२ वर्षअघि प्रत्यारोपण गरिएको मिर्गौलामा समस्या आयो । उनी पटकपटक बिरामी पर्न थाले । प्रधानमन्त्रीलाई बीचबीचमा रगत चढाउनुपर्ने अवस्था पनि आयो । प्रधानमन्त्रीको रगत ‘ओ नेगेटिभ’ अर्थात् दुर्लभ समूहको छ ।

संयोगले समीक्षाको पनि ‘ओ नेगेटिभ’ नै हो । त्यसैले उनले मामालाई रक्तदान पनि गरिन् । तर, ओलीको मिर्गौलाको कार्यक्षमतामा निरन्तर ह्रास आयो । अन्ततः मिर्गौला प्रत्यारोपण नै गर्ने टुंगो भयो । तर, कसको मिर्गौला लिने भन्ने विषयमा छलफल भयो । रक्तदान गर्दै आएकी समीक्षा तयार भइन् । हुन त अन्य पनि इच्छुक थिए । तर, नाता र स्वास्थ्यको हिसाबले समीक्षाको मिर्गौला छनोट भयो ।

मिर्गौला दान गर्ने निर्णय गर्दा समीक्षाले प्रधानमन्त्रीनिवास बालुवाटारमा भनेकी थिइन्, ‘केपी ओली मेरो मामा मात्र होइन, यो देशको प्रधानमन्त्री हो र देशलाई समृद्ध बनाउने सपना लिएर हिँडेको नेता हो । त्यसैले मैले मामाको मुख हेरेर होइन, देशको भविष्य हेरेर मिर्गौला दान गर्ने निर्णय गरेकी हुँ ।’ समीक्षाका पति नेपाली सेनामा कार्यरत छन् । उनीहरूका एक छोरा र एक छोरी छन् ।

प्रधानमन्त्रीको मिर्गौला प्रत्यारोपण सम्पन्न भएको छ, उहाँको स्वास्थ्य अवस्था अहिले कस्तो छ ?

प्रधानमन्त्रीको स्वास्थ्य अवस्था धेरै राम्रो छ । हरेक घन्टा ६ सयदेखि सात सय मिलिलिटरका दरले पिसाब हुन थालेको छ । यसको अर्थ अहिलेसम्म प्रत्यारोपण गरेको नयाँ मिर्गौलाले चार लिटरभन्दा बढी पिसाब बनाइसकेको छ । त्यो भनेको हाम्रा लागि धेरै हर्षको कुरा हो ।

उहाँको शल्यक्रिया कस्तो रह्यो, औसतभन्दा जटिल वा सजिलो ?

सबैको जस्तै हो । मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्न जम्माजम्मी चार घन्टा ३० मिनेट लाग्यो । त्योमध्ये मिर्गौला जोड्न ३९ मिनेट लाग्यो । यो भनेको सामान्य हो ।

देशको प्रधानमन्त्रीको जटिल शल्यक्रिया गर्दा तपाईंहरू कति दबाबमा हुनुहुन्थ्यो ?

बिरामीको पक्षबाट हामी बिलकुलै दबाबमा थिएनौँ । तर, बाहिरी दबाब धेरै थियो । सरकारप्रमुखको शल्यक्रिया गर्दा मिडिया, समाज सबैले हेरिरहेको थियो । त्यसैले चर्को दबाब थियो । तर, हामीले आफ्नो सम्पूर्ण सीप र क्षमता कुशलतापूर्वक प्रयोग गर्‍यौँ ।

अप्रेसन थिएटरमा छिर्नुअघि प्रधानमन्त्रीले के भन्नुभयो ?

सबै स्वास्थ्यजाँच गरेपछि हामीले ‘केही भन्नु छ अथवा केही आदेश छ प्रधानमन्त्रीज्यू’ भनेर सोधेका थियौँ । उहाँले ‘मेरो केही भन्नु छैन, तपाईंहरूप्रति पूर्ण भरोसा छ’ मात्रै भन्नुभयो ।

प्रधानमन्त्री होसमा त आउनुभयो, बोल्न सक्नुहुन्छ ?

होसमा त साँझ (बुधबार) नै आउनुभएको हो । तर, हामीले आराम होस् भनेर निद्रा लाग्ने औषधि दिएका छौँ । कुराकानी गर्नुपरेमा राम्रोसँग गर्न सक्ने अवस्थामा हुनुहुन्छ । हामीले कस्तो छ भनेर सोध्यौँ, उहाँले ठीक छ भन्नुभयो । अरू थप कुरा आज नै गर्नु उचित भएन । त्यसैले हामीले आराम गर्न दिएका छौँ ।

दोस्रो प्रत्यारोपण भएकाले मान्छेहरू अलिकति सशंकित पनि थिए, पहिलो र दोस्रोमा खास केही फरक पर्छ कि पर्दैन ?

दोस्रो प्रत्यारोपण गर्दा केही समस्या त हुन्छ नै । उहाँको शरीरले पहिलो मिर्गौलालाई अस्वीकार गर्‍यो, दोस्रोलाई के गर्छ भन्ने त हुन्छ नै । शरीरले दोस्रोपटक प्रत्यारोपण गरेको मिर्गौलालाई पनि अस्वीकार गर्ने हो कि, विगतमा पनि वेला–वेला संक्रमण हुँदै आएको थियो, फेरि दोहोरिन्छ कि भन्ने डर रहन्छ । तर, अहिलेसम्म सबै ठीक छ । मिर्गौलाले काम गर्न सुरु गरिसकेको छ । अरू मुटु र फोक्सो राम्रो अवस्थामा छन् । शरीरमा कुनै समस्या छैन ।

प्रत्यारोपण नेपालमा गर्ने कि विदेशमा भनेर छलफल भयो होला, नेपालमै गर्ने टुंगो कसरी लाग्यो ?

विभिन्न विकल्पमा छलफल चलेका थिए । चाहेको भए उहाँले संसारको जुनसुकै अस्पतालमा गएर प्रत्यारोपण गराउन सक्नुहुन्थ्यो । कतिपयले बाहिर जानुपर्छ पनि भनेका थिए होलान् । तर, हामीले नेपालमा राम्रो छ, यहीँ गर्नुस् भन्यौँ । उहाँले पनि हामीलाई विश्वास गरिदिनुभयो । यसको अर्थ नेपाली चिकित्सकको काममा उहाँलाई चित्त बुझेको हुनुपर्छ । आफ्नै देशमा प्रत्यारोपण गर्दा देशलाई राम्रो भयो, जनतामा पनि राम्रो सन्देश गयो । सुरक्षाका हिसाबले पनि राम्रो थियो । प्रधानमन्त्रीको परिवारले पनि स्वदेशमै प्रत्यारोपण गराउन चाहेको थियो ।

प्रधानमन्त्रीलाई मिर्गौला दान गर्ने दाताको स्वास्थ्य अवस्था कस्तो छ ?

दाताको स्वास्थ्य ठीक छ । उहाँको मिर्गौला निकाल्न डेढ घन्टा लागेको थियो । दाताको शल्यक्रिया ल्याप्रोस्कोपिक विधिबाट गर्‍यौँ । यसो गर्दा सानो मात्र घाउ हुन्छ । त्यसैले दाताबाट मिर्गौला झिक्दा ल्याप्रोस्कोपिक विधि नै प्रयोग गर्न थालिसकेका छौँ । पहिला हामीले ठूलै घाउ बनाएर गर्थ्यौं। अहिले हामीले नयाँ सीप पनि सिक्यौँ र प्रविधि पनि उपलब्ध भएकाले ल्याप्रोस्कोपिक विधिबाट शल्यक्रिया गरेका हौंँ । उहाँलाई अहिले राम्रो छ ।

दाताका रूपमा समीक्षा संग्रौलालाई नै छनोट कसरी गर्नुभयो, इच्छुक त अरू पनि थिए होलान् नि ?

त्यो त परिवारको कुरा भयो । मलाई दाता देखाउने वेला सीधै समीक्षा मात्र देखाउनुभएको थियो । समीक्षालाई मैले तपाईंको नाता के पर्छ भनेर सोधेको थिएँ । उहाँले हामी मामा–भान्जी हौँ, टीका पनि लगाउँछौँ भन्नुभयो । कानुनी रूपमा छनोट गर्ने विषयमा मेरो भूमिका हुँदैन । नाता हो, प्रत्यारोपण गर्न मिल्छ भनेर सिफारिस गर्न समिति छ । समितिले वैधानिकता दिएपछि हामी गर्छौँ ।

उहाँको कुन मिर्गौला झिकिएको छ ? मिर्गौला छनोट गर्ने पनि विधि हुन्छ होला नि ?

हामीले समीक्षा संग्रौला अर्थात् दाताको बायाँतर्फको मिर्गौला झिकेका छौँ । दाताको प्रायः बायाँ मिर्गौला नै झिक्ने गरिन्छ । किनकि, मुटुबाट अक्सिजनयुक्त रगत मिर्गौलामा लैजाने मुख्य नसा (रेनल आर्टरी) तथा मिर्गौलाले छानेको रगत फोक्सोमा लैजाने नसा (रेनल भेन)को लम्बाइ बायाँतर्फको मिर्गौलाको लामो हुन्छ । त्यसैले बायाँ मिर्गौला निकालेर जोड्न सहज हुने भएकाले हामीले उहाँको पनि बायाँतर्फको मिर्गौला झिकेका हौँ । तर, दाताको दायाँभन्दा बायाँ मिर्गौला प्राविधिक रूपमा राम्रो छ भने दायाँतर्फको निकाल्छौँ, तुलनात्मक रूपमा राम्रो अर्थात् बायाँतर्फको निकाल्दैनौँ । तर, उहाँको दुवै मिर्गौलाले बराबर काम गरेका थिए । त्यसैले बायाँतर्फको निकाल्यौँ ।

प्रधानमन्त्रीको शरीरमा अब कतिवटा मिर्गौला छन् ?

अहिले चारवटा छन् ।  दुईवटा उहाँका आफ्नै हुन् । तेस्रो १२ वर्षअघि प्रत्यारोपण गरिएको हो । चौथो आज प्रत्यारोपण गरियो । प्रत्यारोपण गर्दा पहिलो मिर्गौला सामान्यतया दायाँँपट्टि राखिन्छ । अहिलेको बायाँपट्टि राखिएको छ । अब काम नयाँले मात्रै गर्छ । पुरानाले काम गर्दैनन् । त्यसको मतलब पनि हुँदैन । अर्को कुरा शरीरमा जतिवटा मिर्गौला राखे पनि कुनै असर गर्दैन । त्यसैले झिकेर फालिँदैन । तर, कुनै पनि वेला भित्र भएको अतिरिक्त मिर्गौलाले समस्या बनायो भने झिकेर फालिन्छ । समस्या पारेको छैन, त्यसले काम मात्रै नगरेको हो भने भित्रै रहन्छ ।

भारतबाट आउनुभएका डा. अनन्त कुमारको भूमिका के थियो ?

भारतबाट दुई फिजिसियन र एक सर्जन डा. अनन्त कुमार आउनुभएको थियो । डा. अनन्त कुमारले १२ वर्षअघि हाम्रा प्रधानमन्त्रीको पहिलो प्रत्यारोपण गर्नुभएको थियो । आज पनि उहाँ शल्यक्रियाकक्षमै रहनुभयो । आवश्यक परिहाल्यो भने सहयोग गर्न बोलाएका थियौँ । उहाँ दाताबाट मिर्गौला झिक्ने र प्रत्यारोपण गर्ने दुवै कार्यमा सरिक हुनुभयो ।

तपाईंले अहिलेसम्म कतिजनाको मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्नुभएको छ ?

हामीले शिक्षण अस्पतालमा अहिलेसम्म करिब सात सयजनाको मिर्गौला प्रत्यारोपण गरेका छौँ । तीमध्ये करिब पाँच सयमा म सहभागी छु । सामाचार नयाँ पत्रिकाबाट, फोटो सामाजिक संञ्जालबाट