मन्त्री मगरले गरिन १ अर्ब घोटला, मेलम्चीमा २ अर्बको काम बाँकी हुँदा ३ अर्ब भुक्तानी

 

मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा २ अर्बको काम बाँकी हुँदा ३ अर्ब भुक्तानी गरी मन्त्री मगरले १ अर्ब घोटला गरेको खुलेको छ । मन्त्री बिना मगरले सिचव मार्फत अन्तिम किस्ता बुझाउँदा १ अर्ब घोटला गरेको खुलेको छ । अब नयाँ कम्पनि खडा गरेर काम सकिन २ बर्ष लाग्ने भएको छ । काठमाण्डौबमसीले मेलम्चीको पानी खान अझै २ बर्ष कुर्नुपर्ने भएको छ ।

 

मेलम्ची खानेपानी आयोजनासँगको सहमति अनुसार काम नगरेको इटालियन ठेकेदार कम्पनी सिएमसीलाई सम्झौता गरिएको रकम भन्दा बढी भुक्तानी दिइएको छ । आयोजना र सिएमसीबीच ३१ असार २०७० मा ७ अर्ब ७२ करोड ३४ लाख रुपैयाँमा काम सम्पन्न गर्ने गरी सम्झौता भएको थियो । तर आयोजनाले भूकम्प र नाकाबन्दीका समयमा कम्पनीको क्षतिपूर्तिको नाममा १० अर्ब ५३ करोड रुपैयाँ भुक्तानी गरिसकेको जानकारी दिएको छ । यसरी मेलम्ची खानेपानी आयोजनाले सम्झौता रकम भन्दा २ अर्ब ८१ करोड रुपैयाँ बढी भुक्तानी सिएमसीलाई दिएको छ ।

 

२२ प्रतिशत काम बाँकी

इटालियन ठेकेदार सिएमसी कम्पनीले ठेक्का लिएको कुल कामको २२ प्रतिशत काम अझै बाँकी रहेको मेलम्ची खानेपानी आयोजनाले जानकारी दिएको छ । सिएमसीसँग सम्झौता हुँदा २७ किलोमिटर सुरुङ खन्ने, मुहानमा मुख्य बाँध र सहायक बाँध निर्माण गर्ने, सुरुङ भित्र ढलान गर्ने लगायतका काम गर्नु पर्ने सहमति भएको थियो । त्यस्तै सुरुङ भित्रको हावा पास गर्नका लागि तीन ठाउँमा भेन्टिलेसन साफ्ट बनाउने र सुरुङ भित्र सटकिट राख्ने लगायतका सम्झौता भएका मेलम्ची खानेपानी आयोजनाका आधिकारीहरु बताउँछन् ।

 

त्यस्तै सुरुङबाट पानी झर्ने स्थान सुन्दरी जलमा भल्भ गेट राख्ने, र प्रशोधन केन्द्रसम्म पानी पुर्‍याउनेका लागि आवश्यक पाइप फिट गर्ने लगायतका काम ठेक्का सम्झौताका क्रममा भएका थिए । ती मध्ये सुरुङ खन्ने, सुरुङ भित्र सटकिट राख्ने र ढलानको काम मात्रै सम्पन्न गरिएको मेलम्ची आयोजनाले जानकारी दिएको छ । आयोजनाका अनुसार सिएमसीले करिब ७८ प्रतिशत काम सम्पन्न गरेको छ । अन्य पाइप फिटिङ तथा सुन्दरीजलमा सुरुङ भित्रको सफाइका लागि फ्लस आउटको काम चलिरहेकै बेला सिएमसीले गत पुस अन्तिम साता काम छाडेको थियो ।

खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालयका एक अधिकारीले मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको बाँकी काम सम्पन्न गर्न अझै करिब २ अर्ब रुपैयाँ लागत लाग्ने बताए । यद्यपि आयोजनाले बाँकी कामको बारेमा अध्यन गरिरहेको ती अधिकारीको भनाइ थियो ।

 

तीन पटकको पत्रको प्रतिक्रिया नै आएन

मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको काम छाडेर इटाली गएको सिएमसी कम्पनीलाई यसबीचमा तीन पटक पत्र पठाइसकेको खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालयका अधिकारीहरु बताउँछन् । मन्त्रालयका एक अधिकारीले यसबीचमा मेलम्ची आयोजनाले तीन पटक पत्राचार गरेको तर सिएमसीका प्रतिनिधि सम्पर्कमा नै नआएका बताए । ‘यसबीचमा आफ्नो तर्फबाट तीन पटक सम्म पत्राचार गरियो’ मन्त्रालयका ती अधिकारीले भने, ‘हिजो अन्तिम पटक १४ दिनको समय दिएर पत्र पठाइएको छ ।’

 

मेलम्ची खानेपानी आयोजनाका सुचना अधिकारी राजेन्द्र पन्तले कन्ट्रयाक्टको प्रावधान अनुसार आफूहरुले आइतवार अन्तिम पटक पत्राचार गरेको र दिइएको समय भित्र नआए ठेक्का प्रक्रिया रद्द गरिने जानकारी दिए । ‘हामीले यसअघि पनि बोलाउने प्रयास गरेकै थियौं । हिजो पनि १४ दिनको सयम दिएर पत्राचार गरेका छौं’ पन्तले लोकान्तरसँग भने, ‘१४ दिन भित्र नआएमा ठेक्का रद्द गरिएको अर्को पठाउने छौं, ।’

 

के हुन्छ भुक्तानी गरिएको रकम ?

मेलम्ची खानेपानी आयोजनाका सुचना अधिकारी पन्तले धरौटी जफत गर्ने लगायतका प्रक्रिया र मुद्दा मामिला गराए भएपनि भुक्तानीको रकम असुल गरिने बताए । ‘भुक्तानी रकम कति गरिएको छ भन्ने विषयमा अध्ययन गर्दै छौं’ पन्तले भने, ‘काम अनुसारको रकम भुक्तानी गरेको नदेखिएमा क्षतिपुर्तिसहित अन्य प्रक्रियाबाट  असुलिन्छ।’

 

अबको विकल्प

तोकिएको १४ दिन भित्र सिएमसी फर्केन भने अबको प्रक्रिया के हुन्छ ? भन्ने लोकान्तरको प्रश्नमा आयोजनाका सुचना अधिकारी पन्तले छलफल भइरहेको बताए । ‘छलफल गरिरहेका छौं’ उनले भने, ‘अन्य विकल्पहरुका बारेमा पनि छलफल गर्छौं।’

 

खानेपानी तथा सरसफाई मन्त्रालयका प्रवक्ता शंकर प्रसाद सुवेदीले सिएमसी फर्किएर आएन भने मन्त्रिपरिषदले निर्णय गर्ने बताए । उनले बढी रकम भुक्तानीका बारेमा आफूलाई थाहा नभएको र अबको विकल्पका बारेमा आवश्यक छलफल भइरहेको बताए । सेनालाई दिने वा कसले बनाउने भन्ने विषयमा मन्त्रिपरिषदको निर्णय अन्तिम हुने बताए ।

मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको निर्माणको अन्तिम चरणमा रहेको भनिएका बेला इटालीको ठेक्केदार कम्पनी सिएमसी काम छाडेर स्वदेश गएको थियो ।

 

आयोजनाले शुक्रबारसम्म ठेकेदार कम्पनीका प्रतिनिधि र कामदार नेपाल नफर्केको भन्दै ठेक्का रद्द गर्न आवश्यक प्रक्रिया सुरु गर्ने चेतावनीसहितको इमेल शुक्रबार बेलुका कम्पनीलाई पठाएको थियो । आयोजनाले सकेसम्म पुरानै कम्पनीबाट बाँकी काम सम्पन्न गर्ने मनसायले पटकपटक आग्रह गर्दा पनि उसले वेवास्ता गरेको जनाएको छ ।

 

आयोजनाका कार्यकारी निर्देशक कँडेलले आयोजनाको म्याद आगामी फेव्रुअरी १० सम्म मात्रै भएकाले अब सरकारले उसको धरौटी जफत र सरकार आफैंले आयोजनाको काम गर्नुपर्ने बताए ।  ‘अहिलेसम्म ९७ प्रतिशत काम सकिएको छ । अव रिटेन्डर गर्दा पनि समय लाग्न सक्छ त्यसकारण सरकार आफैंले जिम्मा लिएर बनाउनुको विकल्प छैन’ कार्यकारी निर्देशक कँडेलले भने ।

 

ठेकेदार कम्पनी सिएमसीले आयोजनाको बाँकी काम सम्पन्न गर्न र कम्पनीले पाउन बाँकी सबै बक्यौता रकम बाँकी काम सम्पन्न गर्नुअघि नै पाउनुपर्ने, जफत गरिएको धरौटी रकम फिर्ता हुनुपर्ने र काम सुरु गर्नुअघि सिंगापुर वा लन्डनमा वार्ता गर्नुपर्ने, कम्पनीका प्रतिनिधिको पासपोट जफत नगर्ने प्रतिबद्धता आउनुपर्नेलगायतका सर्त अघि सारेको थियो ।

 

तर, आयोजनाले युद्धको अवस्था नभएको र शान्ति–सम्झौता गर्नुपर्ने पनि होइन भन्दै काठमाडौंमै वार्ता गर्न सकिन्छ भनेर पत्र लेखेको थियो । आयोजनाका अनुसार ठेकेदार कम्पनीले काम गरेको भए धरौटी लगायतक काम गरेबापतको लगभग साढे अर्ब रकम लैजाने भएपनि काम नगरेकाले त्यो रकम नेपाल सरकारको खातामा जाने छ ।

 

सेक्युरिटी बापतको २ अर्व १६ करोड, ३८ करोड धरौटी ५५ करोड काम गरेको र दावी रकम पनि ठेकेदार कम्पनीले नपाउने भएको छ । ठेक्का सम्झौता तोडिएसँगै अब खानेपानी मन्त्रालयले मेलम्चीको बाँकी काम सरकार आफैले गर्ने भनेर मन्त्रिपरिषद्मा प्रस्ताव लैजाने भएको छ । ‘सम्भवत आज बस्ने बैठकमा यो प्रस्ताव जान्छ’ खानेपानी मन्त्रालयका सचिव गजेन्द्र ठाकुरले भने, ‘अब धेरै चिन्ता गर्नुपर्दैन सरकार आफैले आयोजनाको काम अघि बढाउछ ।

 

ठेकेदार कम्पनीका प्रमुख व्यवस्थापक क्रिस्टियानो ग्रेलगायतको २७ जनाको टोली अङ्ग्रेजी नयाँ वर्ष मनाउन भन्दै नेपाल छाडेर गएका थिए । यसअघि ठेकेदार कम्पनीका प्रतिनिधि आयोजनास्थल छाडेर काठमाडौं आएपछि उनीहरुलाई नियन्त्रणमा लिएर उनीहरूको राहदानी जफत गरेको थियो ।

 

त्यसपछि नेपालका लागि इटालियन राजदूतको पहलमा काममा फर्कने सर्तमा सरकारले कम्पनीका प्रतिनिधिलाई नेपाल छाड्ने अनुमति दिएको थियो ।  अहिलेसम्म ठेकेदार कम्पनीले नेपाली सप्लायर्स र कामदारलाई एक अर्ब ५८ करोडभन्दा बढी भुक्तानी दिन बाँकी रहेको बताइएको छ ।