तेलको मूल्य १०० डलर प्रतिब्यारेल, नेपालमा अझै बढने संकेत

 

 विश्व बजारमा कच्चा तेलको मूल्य बढ्दो क्रममा छ । सन् २०१४ यता पहिलो पटक कच्चा तेलको मूल्य १०० अमेरिकी डलरप्रतिब्यारेलमा पुग्नसक्ने अनुमान विश्लेषकहरुले गरेका छन् । जसले विश्व अर्थतन्त्रमा केही मुलुकहरुलाई फाइदा हुने देखिन्छ भने केहीले नोक्सानीको सामना गर्नेछन् ।

 

.तेल निर्यातकर्ताहरुको लागि तेलको मूल्यमा उल्लेख्य वृद्धि हुने खुसीको कुरा हो । उनीहरुको राजस्वमा व्यापक वृद्धि हुनसक्ने देखिन्छ । यद्यपि तेल धेरै खपत गर्ने मुलुकहरुको लागि भने तेलको मूल्यमा वृद्धि हुनु टाउको दुखाइको विषय बन्नसक्छ । यसले केही हदसम्म मुद्रास्फीतिदर तथा मागमा प्रभाव पार्नसक्ने देखिन्छ ।

 

अर्थविद्हरुले अहिले देखिएको तेलको मूल्यमा वृद्धिको नतिजाले विश्व अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर पर्नसक्ने देखिन्छ । यद्यपि यस किसिमको गिरावट सन् २०११ भन्दा पछि देखिएको तेलको मूल्यमा वृद्धिपछि र्आको गिरावटको तुलनामा भने केही कमजोर रहने उनीहरुले बताएका छन् ।

 

यस वर्षको सुरुवातदेखि अहिलेसम्मको अवधिमा ब्रेन्ट कच्चा तेलको मूल्यमा २२ प्रतिशतको वृद्धिदर हासिल भइसकेको छ । भने अझै पनि तेलको मूल्य बढ्दो क्रममा रहेको छ ।

 

१. विश्वको अर्थिक वृद्धिदरमा यसको कस्तो असर पर्छ ? 

तेलको मूल्य उच्च रहनुले विश्वका मानिसहरुको घरेलु आम्दानीको नतिजामा असर पार्नसक्ने देखिन्छ भने उपभोक्ताहरुको खर्च बढ्ने देखिन्छ । यद्यपि त्यसको प्रभाव भने अवस्थाअनुसार फरक पर्न जाने हुन्छ ।

 

यसको सबैभन्दा धेरै प्रभाव युरोपको बजारमा पर्नसक्ने देखिन्छ । युरोपमा धेरै मुलुकहरु तेल आयात गर्ने मुलुकहरु छन् । चीन विश्वको सबैभन्दा ठुलो तेल आयातकर्ता मुलुक हो । साथै यसले आगामी दिनमा मुद्रास्फीतिदरमा पनि सहयोग पुग्नसक्ने देखिन्छ ।

यद्यपि यस्तोमा केही मौसमी प्रभावहरुलाई पनि ध्यानमा राख्नुपर्ने हुन्छ । उत्तरी गोर्लार्धका मानिसहरु चिसो मौसममा ऊर्जाको खर्च बचाउनका लागि वैकल्पिक ऊर्जामा जानसक्ने देखिन्छ तर अहिले तत्कालका लागि भने होइन ।

 

इन्डोनेसियाले पनि बायोग्यासको योजना अघि सारिरहेको छ । विश्लेषकहरु सन्तुलित किसिमको विश्वको आर्थिक सुधारको लागि तेलको मूल्य एक सयभन्दा माथि रहनु उचित हुने बताउँछन् ।

 

२. तेलको खपत कसरी होला ? 

ब्लमवर्गका अर्थविद्हरु तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० डलर नाघ्दा विश्व अर्थतन्त्रमा निकै नकारात्मक नतिजा हासिल हुने बताउँछन् । सन् २०११ को बजारसँग मिल्ने केही अवस्था अहिलेको बजारमा नभएको भए पनि तेलको बजारमा नकारात्मक नतिजा भने हासिल हुने उनीहरुको भनाइ छ । तेलको मूल्य उच्च विन्दुमा पुग्नुभन्दा अगाडि नै अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर आउनसक्ने देखिन्छ ।

 

अमेरिका र इरानको बीचमा देखिएको समस्याले पनि तेलको बजारमा महत्वपूर्ण अर्थ राख्नसक्ने देखिन्छ । मध्यपूर्वको एक महत्वपूर्ण तेल निर्यातकर्ता मुलुकमाथि अमेरिकाले तयारी गरिरहेको प्रतिबन्धले उसलाई आर्थिक हिसाबमा समस्यामा पार्नसक्ने देखिन्छ ।

 

अमेरिका इरानलाई भेनेजुयला, लिबिया र नाइजेरियाजस्तै आर्थिक हिसाबमा कमजोर बनाउने दिशामा अघि बढिरहेको देखिन्छ । चरम आर्थिक समस्या र मानिसहरुमा देखिएको अशान्तिको कारण उक्त मुलुकहरु अहिले समस्यामा देखिन्छन् । यद्यपि अझै पनि केही विश्लेषकहरुले भने तेलको म्ूल्य १०० डलर प्रतिब्यारेल नघट्ने देखिन्छ ।

 

३. तेलको मूल्य बढ्दा कसलाई फाइदा ? 

तेलको मूल्य उच्च रहँदा तेल निर्यातकर्ता मुलुकुहरु स्वाभाविकरुपमा लाभान्वित हुनेछन् । प्रमुख तेल निर्यातकर्ताहरुको अर्थतन्त्रमा यसले महत्वपूर्ण सुधार आउनसक्ने देखिन्छ । साउदी अरेबियाले त्यसमा सबैभन्दा धेरै नाफा हासिल गर्ने मुलुक हुनेछ ।

 

सन् २०१६ को विवरणअनुसार साउदीको औसत तेल उत्पादन कूल गार्हस्थ्य उत्पादनको करिब २१ प्रतिशतमा रहेको थियो जुन रसियाको भन्दा दोब्बर हो । तेलको मूल्यमा यस किसिमको नतिजा हासिल भएको खण्डमा अन्य १५ मुलुकहरु पनि लाभान्वित हुनसक्ने विश्लेषकहरुले बताएका छन् ।

 

जसमा नाइजेरिया र कोलम्बियाजस्ता मुलुकहरुलाई पनि केही मात्रामा फाइदा पुग्नसक्ने देखिन्छ । पछिल्लो समय यी दुई मुलुकहरु आर्थिक हिसाबमा सुधारको लागि संघर्ष गरिरहेका छन् ।

 

४. कुन मुलुकहरुलाई नोक्सानी ? 

भारत, चीन, ताइवान, चिली, टर्की, इजिप्ट र युक्रेनजस्ता मुलुकहरु तेलको मूल्य उच्च विन्दुमा रहेको अवस्थामा आर्थिक हिसाबमा समस्यामा पर्ने मुलुकहरु हुन् । तेलको लागि धेरै रकम तिर्नुपर्ने अवस्थाको कारण यी मुलुकहरु समस्यामा पर्नसक्ने देखिएको हो । नर्वेको केन्द्रीय बैंकका गर्भनरले युरोपियन मुलुकहरुका लागि पेट्रोलियम पदार्थको जोखिम आउनसक्ने बताएका छन् ।

 

५. अमेरिकाको लागि यसले के अर्थ राख्छ ? 

तेलको मूल्य बढी रहेको अवस्थामा अमेरिकालाई भने अन्य मुलुकहरुको तुलनामा कम जोखिम रहेको छ । पछिल्लो समय व्यापक मात्रामा उसले तेलको उत्पादन गरिरहेको कारण उसलाई तेलको भाउको जोखिम कमजोर रहेको देखिएको हो । विश्लेषकहरुका अनुसार १० डलर प्रतिब्यारेलले तेलको मूल्य बढ्दा अमेरिकाको उत्पादनको ०.३ प्रतिशत मात्र प्रभावित हुने बताएका छन् ।

 

६. के यसले विश्वको मुद्रास्फीति बढाउँछ ? 

तेलको मूल्यको प्रभाव तेलको बजारमा मात्र नभई यातायात तथा अन्य उपभोग्य सामग्रीहरुको बजारमा पनि पर्छ । त्यसैले तेलको मूल्यमा आएको वृद्धिले समग्र बजार प्रभावित हुनु सामान्य हो । यसले लामो समयसम्मका लागि मुद्रास्फीतिमा प्रभाव पार्नसक्ने देखिन्छ ।

 

७. विभिन्न मुलुकका केन्द्रीय बैंकहरुले यसलाई कसरी पार लगाउलान् ? 

यदि तेलको मूल्यले मुद्रास्फीतिदरमा वृद्धि हुन्छ भने त्यसलाई नियन्त्रणमा राख्नका लागि केही खुकुलो आर्थिक नीति ल्याउनु जरुरी हुन्छ । सबैभन्दा धेरै खुला अर्थतन्त्र भएका मुलुकरुहरुका लागि भने तेलको मूल्य बढ्नुले आर्थिक समस्या आउनसक्ने देखिन्छ । जसमध्ये भारत पनि एक हो ।

 

भारतले पनि धेरै रकम तिरेर तेल खरिद गर्नुपर्ने अवस्था आएको खण्डमा आर्थिक सुधारको नीति ल्याउनु जरुरी हुने देखिन्छ । थाइल्याण्ड, इन्डोनेसिया, फिलिपिन्स र दक्षिण अफ्रिकाजस्ता मुलुकहरुले पनि आफ्नो अर्थिक नीति केही बलियो ल्याउनसक्ने देखिन्छ । (एजेन्सी)