ढाटेर विवाह गर्ने गराउने दुवै कारवाहीमा, बहुविवाह खारेज
पत्नी हुदा हुदै अर्को विवाह गरेमा त्यो अब स्वतः खारेज हुने भएको छ । १ भदौबाट लागू हुन लागेको देवानी तथा फौजदारी संहिता ऐनले बहुविवाहलाई अन्त्य गर्ने उदेश्यले यस्तो व्यवस्था राखेको हो ।
दोस्रो विवाह गर्ने सामाजिक कुरीति अन्त्यका लागि कानुनबाटै सहारा लिन खोजेको छ । नयाँ कानुनले दोस्रो विवाह स्वतः खारेज हुने भनी लेखे पनि दोस्रो विवाह गर्नुपूर्व नै शिशुको जन्म भएका त्यो स्वतः विवाह भएको भनि उल्लेख गरेको छ । ऐनको दफा ७१ मा विवाह गर्न, गराउन नहुने दफाको दुईमा उल्लेख सात वटा कारणमध्ये विवाह भइसकेको भन्ने शब्द पनि उल्लेख छ ।
सो दफामा एच।आइ।भी वा हेपाटाइटिस ‘बी’ रहेको वा यस्तै प्रकृतिको निको नहुने कडा रोग लागेको, यौनांग नभएको, नपुंसक भएको वा सन्तान उत्पादन गर्ने क्षमता नभएको प्रमाणित भइसकेको, पूर्णरूपमा बोल्न, सुन्न र दृष्टिविहीन वा कुष्ठरोगी भएमा, होस ठेगानमा नरहेको, गर्भवती भएको र नैतिक पतन देखिने फौजदारी अभियोगमा कसुरदार गरी अदालतबाट सजाय पाएकासँग झुक्याएर विवाह गराए सो बदर हुने उल्लेख छ ।
सो ऐनले यस्ता विवाह गर्ने वा गराउनेबाट मनासिब क्षतिपूर्ति दाबी गर्न सक्ने पनि उल्लेख गरेको छ । पुरुष वा महिलाको मञ्जुरी नभई भएको विवाह, हाडनाता करणीमा सजाय हुने नाताका व्यक्तिहरूबीच भएको विवाह पनि प्रारम्भदेखी नै अमान्य हुने स्पष्ट पारेको छ ।
राणा प्रधानमन्त्री जंगबहादुर राणाको समयदेखि प्रचलनमा आएको मुलुकी ऐनलाई यी ऐनले १ भदौबाट विस्थापित गर्ने कानुन मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ । ऐनले विवाह गर्ने उमेर पनि २० वर्ष पु¥याएको छ । यसअघि केटाको उमेर २० र केटीको उमेर १८ वर्ष पुगेको हुनुपर्ने उल्लेख थियो ।
नयाँ कानुनले बहुविवाह अपराध गरेको ठहर भएमा एकदेखि तीन वर्षसम्मको जेल सजाय तोक्न सकिने प्रावधान राखेको छ । हालको कानुनले पनि बहुविवाह गरेको ठहर भएका व्यक्ति सरकारी जागरिका लागि अयोग्य हुने स्पष्ट पारेको छ । यस्तै, दोस्रो विवाह भएको थाहा भएको तीन महिनाभित्र उजुरी गर्नुपर्ने भन्ने प्रावधान पनि यसमा छ ।