‘अपराध राजधानी’ ध्वस्त पारेका सर्वेन्द्र खनालको आइजीपी बन्ने आधार यसरी तयार भयो

सर्वेन्द्र खनाल नेपाल प्रहरीको महानिरीक्षक बनेका छन् । उनी धनुषा प्रहरीको नेतृत्वमा रहेकै बेला धेरैले भनेका थिए, खनालको यात्रा एसपीमा मात्र रोकिँदैन, आईजीपीसम्म बन्ने सामर्थ्य राख्छन् । नभन्दै उनी अहिले आईजीपी बनेका छन् । ८ चैत २०६६ देखि ४ असोज २०६७ सम्म धनुषा प्रहरीको नेतृत्व गरेका तत्कालीन प्रहरी उपरीक्षक खनाल जनकपुरबाटै चम्किएका थिए । अत्यन्तै बिग्रिएको शान्ति व्यवस्थालाई सम्हालेर एउटा बाटोमा मात्रै ल्याएनन्, जनताको भरोसासमेत जित्न सफल भए । उनी जनकपुरबाट बिदा हुँदै गर्दा यहाँका दर्जनौं संघ–संस्थाले उनलाई सम्मान गरेका थिए ।

१७ फागुन २०६६ मा भूमिगत समूहका अर्जुनसिंह भनिने मुकेश चौधरी र जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चाका राजन मुक्ति समूह लगायतले जनकपुरका सञ्चार उद्यमी अरुण सिंघानियालाई गोली हानी हत्या गरेका थिए । मारबाडी सेवा समिति धनुषाका तत्कालीन अध्यक्ष समेत रहेका सिंघानियाको हत्या भएपछि शान्ति व्यवस्था चुनौतिपूर्ण बनेको थियो ।

तत्कालीन प्रहरी उपरीक्षक श्याम खड्का असफल भइरहेका थिए । लगत्तै जनकपुरको वडा प्रहरी कार्यालय रेल्वे चौकीका तत्कालीन प्रहरी नायव निरीक्षक बाबुराम झाले एक भारतीय महिलालाई बलात्कार गरेको विषय चर्चामा आयो । प्रहरी चौकीमै झडप भयो, पत्रकारहरू समेत प्रहरीको लाठीचार्जबाट घाइते भए । तत्कालीन सभासद सञ्जय साहले एसपी खड्कामाथि हातपात गरेपछि स्थिति तनावग्रस्त भएको थियो ।

कानून व्यवस्था खस्किएपछि धनुषाका तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारी वेदबहादुर कार्की, एसपी श्याम खड्का र सशत्र प्रहरी प्रमुख सबैलाई सरुवा गरियो । त्यसपछि आए खनाल । जनकपुरमा उनको कार्यकाल अत्यन्तै छोटो रहे पनि उनले गरेका कामका कारण आजसम्म पनि उनकै उदाहरण दिने गरिन्छ ।

खनालका एक्सन

खनाल जनकपुर आउँदा भूमिगत समूहहरूको हिंसात्मक गतिविधि जारी थियो । हत्यादेखि बम विष्फोट, चन्दा आतंक र फिरौतीका लागि व्यक्ति अपहरण गर्ने जस्ता घटनामा कमी आउन सकेका थिएनन् । सर्वसाधारणदेखि व्यवसायी र कर्मचारीसम्मले असुरक्षित महसुस गरिरहेका थिए । जनकपुर ‘अपराधको राजधानी’जस्तै बनिसकेको थियो ।

उनी आएलगत्तै भूमिगत समूहका कुख्यात अपराधीको प्रहरीले इन्काउन्टर थाल्यो । २१ जेठ २०६७ मा जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा ज्वाला सिंह समूहका महोत्तरी जिल्ला इञ्चार्ज बादल भनिने नुरुल मोहम्मद सुरक्षा कारवाहीमा मारिएका थिए ।

इलाका प्रहरी कार्यालय महेन्द्रनगरबाट प्रहरी नायव निरीक्षक समेतको टोली गस्ती गर्दै जाँदा नक्टाझिज गाविस– ३ स्थित बसही खोलामा पुग्दा लुकिछिपी बसेका अन्दाजी ५/६ जनाको अज्ञात समूहले प्रहरी टोलीलाई लक्षित गरी आक्रमण गरेपछि प्रहरीले जवाफी कारबाही गर्दा महोत्तरी विजलपुरा घर भएका अन्दाजी २५ वर्षीय बादल भनिने नुरुल मोहम्मद घाइते भए । उनको उपचारका क्रममा जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा मृत्यु भयो ।

भूमिगत समूह र खनालबीच घमासान

जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा राजन मुक्क्ति समूहले हिंसात्मक गतिविधिलाई बढावा कसै न कसैको हत्या तथा भौतिक कारवाही गर्दै आतङ्कित बनाएको थियो । त्यसक्रममा घटेका हिंसात्मक घटनाको जिम्मेवारी जनतान्त्रिक तराई मुक्तिमोर्चा राजन मुक्ति समूहका कार्यबाहक अध्यक्ष मनोज मुक्तिले लिने गरेका थिए । अवस्था त कतिसम्म अएको थियो भने साँझ नै जनकपुर सहर बन्द हुन्थ्यो, अघोषित कफ्र्यूजस्तो । आज साँझ अब कसको पालो आउने हो, भूमिगत समूहले कसलाई आफ्नो निसाना बनाउने हो भन्ने डर र त्रासकाबीच जनकपुरबासी बसिरहेका थिए ।

उक्त भूमिगत समूहले लगातार तीन दिन तीनजनालाई गोली प्रहार गरेपछि खनालले एक्सन लिए । ३० जेठ २०६७ मा धनुषा प्रहरीले जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा राजन मुक्ति समूहका डेपुटी कमाण्डर अवधेश मण्डलको इन्काउन्टर गर्‍यो । जनकपुरको दुरसञ्चार कार्यालय अगाडि चेक जाँच एवम् सर्च कार्य गर्दै गरेको प्रहरी गस्ती टोलीमाथि हतियार तेस्र्याएपछि प्रहरीले जवाफी फायर गरेको थियो । गोली लागि जनकपुर– ६ बस्ने अवधेश मण्डल घाइते भए । उपचारका लागि धरान लैजाने क्रममा उनको बाटोमै मृत्यु भयो । उनको साथबाट प्रहरीले ९ एमएम पेस्तोलसहित ५ राउण्ड गोली बरामद गरेको थियो ।

खनालले त्यसपछि झनै सक्रियता बढाए । गुप्तचरहरूलाई थप सक्रिय बनाएर आपराधिक गतिविधिमा लागेकोहरूलाई कारवाहीको दायरामा ल्याउन थाले । १९ असार २०६७ मा जयकृष्ण गोइतले नेतृत्व गरेको अखिल तराई मुक्ति मोर्चाका केन्द्रीय सदस्य बम भोला यादव भनिने प्रदीप मरिक सुरक्षा कारवाहीमा मारिएका थिए । धनुषाको माची झिटकहिया– ८ स्थित हुलाकी सडक खण्डमा इलाका प्रहरी कार्यालय खजुरीबाट प्रहरी सहायक निरीक्षकको कमाण्डमा खटिएको टोलीले चेक प्वाइन्ट खडा गरी चेकजाँच गर्ने क्रममा ३/४ हतियारधारीले आक्रमणको प्रयास गर्दा प्रहरीको जवाफी कारबाहीमा धनुषाको हथमुन्डा गाविस– ८ बस्ने प्रदीप मरिकको मृत्यु भएको थियो ।

त्यसपछि प्रहरी हिरासतबाट भाग्न खोज्ने अर्को भूमिगत समूहका मदन यादवको इन्कान्टर भयो । गोइत समूहका प्रभावशाली सदस्य अमिताभ भनिने उदय यादवलाई हतियारसहित प्रहरीले पक्रियो । खनाल आएपछि धनुषामा आपराधिक गतिविधिमा लाग्नेहरूको सातो गयो । कतिपयको इन्काउन्टर भयो भने केही पक्राउ परे । खास गरी उनले अवैध हतियारविरुद्ध विशेष चेकजाँच अभियान चलाए । अवैध हतियार बोक्ने दर्जनौं पक्राउ परे । अवैध हतियार उत्पादन गर्ने कारखाना पत्ता लगाएर ध्वस्त पार्नुका साथै त्यस कार्यमा संलग्नलाई पक्राउ गरे ।

आफ्नै डीएसपीलाई कारवाही

जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाका तत्कालीन डीएसपी रूपकुमार न्यौपानेलाई उनले विभागीय कारवाही गरे । भूमिगत समूहहरूसंग साँठगाँठ गरी अपराधलाई बढावा दिएको भन्दै उनले आफ्नै मातहतमा कार्यरत न्यौपानेलाई कारवाही गराउन प्रमाणसहित प्रहरी प्रधान कार्यालय र गृहमन्त्रालयमा फाइल पठाएपछि शुरुमा न्यौपानेलाई निलम्बन र लगत्तै डीएसपीबाट इन्सपेक्टरमा घटुवा गरिएको थियो ।

धनुषामा रहँदा खनालले अवैध मदिरा उत्पादन गर्ने कारखाना ध्वस्त पारी त्यस्तो कारोबारमा संलग्नलाई कारवारी गरे । क्याबिन रेस्टूरेन्टमा हुने अनैतिक गतिविधि नियन्त्रण गरे । ट्राफिक प्रहरी व्यवस्थापन राम्रो गरे ।
जनकपुरबाट सम्मानित भएर बिदा भएका खनाल त्यसलगत्तै एसएसपीमा बढुवा भएका थिए । जनकपुरमा रहँदा गरेको कार्यले उनको कार्य सम्पादन मूल्याङ्कनमा पक्कै पनि निकै राम्रो प्रभाव पार्‍यो । एक हिसाबले भन्दा जनकपुरमा उनले गरेको कार्य आईजीपी बन्ने यात्रामा ‘फाउण्डेसन’को रूपमा रह्यो ।

खनालले अञ्चल प्रहरी कार्यालय वीरगञ्जमा कार्यरत रहँदा भारतीय अपराधी बब्लु दुबेलाई पक्राउ गर्न सफल भए । त्यसपछि वीरगञ्जका गुण्डा नाइके सुनिल जयसवालको इन्काउन्टर गरे । काठमाडौंमा गुण्डा नाइके कुमार घैंटेको इन्काउन्टर, नेपालको फुटबल म्याचमा भएको फिक्सिङको पर्दाफास, सञ्चार उद्यमी जमिम शाहको हत्यामा संलग्नको पर्दाफास, ललितपुरको बडिखेलस्थित एकै परिवारका ५ जनाको भएको हत्या घटनाको पर्दाफास, नक्कली प्रमाणपत्र बनाउने गिरोहको पर्दाफास लगायत थुप्रै उदाहरणीय काम उनले गरेका छन् ।