होसियार ! मधुमेहलाई नजरअन्दाज नगरौँ

काठमाडौँ । मधुमेह अहिले आम नेपालीलाई समस्याका रुपमा देखा परेको छ । यसको लक्षण पनि यति आम भएको छ कि, जो कोहीलाई पनि शंका लाग्न सक्छ, कतै मलाई मधुमेह त भएको छैन ?

मधुमेहको केही विशेष लक्षण हुन्छ । जस्तो कि, अधिक तिर्खा लाग्नु । पटकपटक पिसाब लाग्नु । धेरै भोक लाग्नु । अकारण तौल घट्नु ।
यद्यपि अन्य अवस्थामा पनि यस्तो हुनसक्छ । त्यसैले धेरै तिर्खा लाग्दैमा, धेरै पटक पिसाब लाग्दैमा मधुमेह नै हो भनेर ठोकुवा गर्न सकिँदैन । तर, कतिपय अवस्थामा यस्ता संकेतले मधुमेहको जनाउ दिन्छ ।

के के हुन्छ लक्षण ?
(क) थकान
सामान्यतया शारीरिक तथा मानसिक बोझले थकान महसुस हुन्छ । तर, कुनै बिनाकरण तपाईंलाई थकाइ लाग्छ भने त्यो मधुमेहको संकेत हो । हामी जे आहार लिन्छौँ, त्यो ऊर्जा हाम्रो कोषिकासम्म पुग्दैन, यदि हामीलाई मधुमेह छ भने । त्यही कारण शरीरमा आवश्यक ऊर्जा मिल्दैन र अकारण थाकिन्छ ।
(ख) निद्रामा समस्या
निद्रासँग जोडिएको समस्याको कारण तनाव उत्पन्न गर्ने हर्मोन रिलिज हुन्छ, जसले ब्लडमा सुगरको स्तर बढाउँछ । चिकित्सकको अनुसार टाइप २ मधुमेहको रोगीलाई निद्राको समस्याले सास लिन गाह्रो हुन्छ । रातको समयमा सुगरको मात्रामा कमी आउनाले पसिना आउने, बेचैन हुने समस्या हुन्छ ।
(ग) आँखाको दृष्टि बढ्नु
सामनन्यतयाः मधुमेहमा आँखाको दृष्टि कमजोर हुँदै जान्छ । तर, कहिलेकहिँ त्यसको ठीक विपरीत आँखाको दृष्टि बढ्न सक्छ । किनभने शरीरमा तरल पदार्थ बढ्छ र त्यो आँखाको आसपास जम्मा हुन्छ । यसैको कारण आँखाको दृष्टि बढ्छ । जब मधुमेहको उपचार गरिन्छ, फेरि आँखाको चस्मा लगाउनुपर्ने अवस्था आउँछ । आँखाको दृष्टिमा अचानक परिवर्तन भयो भने चिकित्सकको परामर्श लिनैपर्छ ।
(घ) श्रवण शक्तिमा समस्या
उमेर बढेसँगै श्रवण शक्ति कमजोर हुँदै जान्छ, जो सामान्य हो । तर, मधुमेहको सुरुवाती लक्षणमा पनि श्रवण शक्ति कमजोर हुन्छ । मधुमेहले कानमा क्षति पु¥याउँछ, जसले सुन्नमा समस्या हुन्छ । एक अध्ययन अनुसार, मधुमेहका ३० प्रतिशतसम्म रोगीमा श्रवण शक्ति कमजोर हुने भय हुन्छ ।
(ङ) यौन जीवन
मधुमेहको कारण पुरुष र महिलाको यौन उत्तेजनामा कमी आउँछ । पुरुषमा मधुमेहको मात्रा लामो समयसम्म अनियन्त्रित रह्यो भने लिंगमा समस्या हुन्छ । त्यस्तै महिलाको योनीद्वार सुख्खा हुन्छ । रगतमा बढेको सुगरको मात्राले नसामा विपरीत परिणाम दिन्छ, जसले उनीहरुको यौन जीवनमा कमी आउँछ ।
(च) चिलाउने
जुन व्यक्तिमा मधुमेह सुरु हुन्छ, उनीहरुको हत्केला, खुट्टाको तल्लो भाग, तालु चिलाउन थाल्छ । मधुमेहको प्रभाव छालाको रक्त सञ्चारमा हुन्छ, जसले चिलाउने समस्या हुन्छ ।
(छ) छालाको रंग बदलिनु
धेरैलाई थाहा छैन, छालाको रंग बदलिए पनि मधुमेहको संकेत हुनसक्छ । खासगरी कम्मर, कुहिना, खुट्टामा असामान्य रंग देखिए पनि मधुमेह हुन सक्छ । चिकित्सकका अनुसार, इन्सुलिनको उच्च मात्रा कोषिकामा वृद्धि हुन्छ, जसले छालामा कालो एवं चर्किएको धब्बा देखिनेछ ।