भरतपुर क्यान्सर अस्पतालमा माफियाको रजगज : तीन करोड नपर्ने उपकरण छ करोडमा खरीद

 

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी नेतृत्वको सरकार गठन भएपछि सुशासन कायम हुने जनअपेक्षा थियो । एक बर्षअघि तत्कालीन एमाले र माओवादी केन्द्रले चुनावमा भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासन कायम गरी सुखी र समृद्ध नेपाल बनाउने प्रतिबद्धता जनाएकै कारण मतदाताले झन्डै दुई तिहाईकै हाराहारीमा बहुमत दिए । तर, नेकपाको सरकार गठन भएको एक बर्षमा भ्रष्टाचार ह्वात्तै बढेको छ ।

 

हरेक सरकारी निकायका ठेक्कादेखि खरीदसम्म सेटिङ मिलाएर भ्रष्टाचार हुने क्रम झन् संस्थागत हुँदै गएको छ । त्यसको ज्वलन्त उदाहरण स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गतका अस्पतालका उपकरण खरीददेखि मर्मतका नाममा हुने करोडौं करोड रुपैयाँ भ्रष्टाचारबाट नै पुष्टि हुन्छ ।

 

भरतपुर महानगरकी मेयर रेनु दाहाल अध्यक्ष रहेकोे सरकारी स्वामित्वको वीपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पताल भरतपुरमा उपकरण खरीदमा दसौं करोड रुपैयाँ अनियमितता हुँदैआएको छ । पछिल्लो पटक भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले बोलपत्र अनुसार स्पेसिफिकेसन नै नमिलेको तीन करोड रुपैयाँ पनि नपर्ने अप्रेसन थिएटरका लागि आवश्यक उपकरण छ करोड भन्दा बढीमा खरिद गरी भ्रष्टाचार गरेको छ ।

 

यो एक प्रतिनिधि उदाहरण हो, हस्पिटेक इन्टरप्राइजेजबाट सरकारी अस्पतालहरूले उपकरण खरीददेखि मर्मतमा बार्षिक दसौं करोड भ्रष्टाचार हुँदैआएको छ । महालेखा परीक्षकको ५५ औं बार्षिक प्रतिवेदन २०७४ मा स्वास्थ्य मन्त्रालयअन्तर्गत ब्यवस्थापन महाशाखाबाट अस्पतालहरूको उपकरण मर्मतमा पण्डितको हस्पिटेक र लाइफलाइनलाई ठेक्का दिई करोडौं रुपैयाँ अनियमितता गरेको उल्लेख छ ।

 

स्पेसिफिकेसन एउटा खरीद गरियो अर्कै 

वीपी क्यान्सर अस्पताल भरतपरले २०७५ कात्तिक ७ मा बोलपत्र नम्बर BPKMCH/ICB/1/ 075/076 The supply, Installation and commissing of modular operation theate-6 unit  मार्फतको बोलपत्र आह्वान गरेकोमा उक्त बोलपत्र स्वीकृत गर्दा चरम अनियमितता गरिएको उजुरी अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा परेको छ ।  २०७५ पुस २२ मा परेको उजुरीको दर्ता नम्बर १४००८ हो ।

 

उक्त उजुरीमा भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले बोलपत्र स्वीकृत गर्दा कुनै पनि प्राविधिक स्पेसिफिकेसन नमिलेको भए पनि हस्पिटेक इन्टरप्राइजेज प्रालिको उपकरण खरीद गरी करोडौं रुपैयाँ भ्रष्टाचार गरेको छ । स्वास्थ्य क्षेत्रमा मेडिकल माफियाका रुपमा परिचित हस्पिटेक इन्टरप्राइजेजका संचालक विशाल पण्डित र सुदेशबाट भरतपुर क्यान्सर अस्पतालका निर्देशक डा. विजय आचार्य र डेपुटी निर्देशक डा. निर्मल लामिछानेसहितको टोलीले ठूलो रकम घुस लिएर अत्यन्तै कमजोर क्षमताको अर्थात् अस्पतालले माग गरेबमोजिमभन्दा भिन्न प्राविधिक स्पेसिफिकेसनमा खरीद गरेको दाबी स्रोतको छ ।

 

प्राविधिक स्पेसिफिकेसन नमिले पनि करोडौं आर्थिक चलखेलमा हस्पिटेकको ठेक्का स्वीकृत भएकाले अख्तियारबाट बोलपत्रका सम्पूर्ण कागजात खिचेर आयोगबाट खटिएका बायोमेडिकल इन्जीनीयरबाट अध्ययन गराउन र अनियमिततापूर्ण ढंगले स्वीकृत गरिएको टेण्डर रद्द गरी दोषीमाथि कारबाही गर्न अख्तियारमा गुहार मागिएको छ ।

 

सार्वजनिक खरीद नियमावली परिच्छेद ४ को दफा २५ बमोजिम मालसामान आपूर्ति गर्ने बोलपत्रदाताको योग्यताका आधार प्राविधिक क्षमता र प्राविधिक स्पेसिफिकेसन हुनुपर्छ । तर, भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले माग गरेको उपकरणहरूको प्याकेजमा स्वीकृत गरेको बोलपत्रदाताले पेश गरेको प्रस्तावमा अधिकांश उपकरणहरूको प्राविधिक स्पेसिफिकेसन अस्पतालले माग गरेअनुरुप नभई कमजोर  प्राविधिक क्षमताका उपकरणहरू मात्र छन् । अस्पतालले कोट गरेको अथवा अस्पतालले मागे अनुसार अधिकांश उपकरणहरूमा हस्पिटेक इन्टरप्राइजेजको प्राविधिक क्षमता र स्पेसिफिकेसन नमिल्ने समेत उजुरीमा उल्लेख छ ।

 

अस्पतालमा शल्यक्रिया कक्ष(अप्रेसन थिएटर) अति संवेदनशील क्षेत्र मानिन्छ । जसमा अलिकति पनि लापरबाही र त्रुटि भए बिरामीको ज्यानसमेत जानसक्ने खतर हुन्छ । यस्तो संवेदनशीलतालाई मध्यनजर राखी भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले मोडुलर ओटीको प्याकेजमा भएका उपकरणहरूको प्राविधिक क्षमता र स्पेसिफिकेसन तयार गर्दा अस्पतालमा हुन जाने साधारणदेखि जटिलतम शल्यक्रियालाई ध्यानमा राखी संसारमा उपलब्ध भएका उच्च प्रविधियुक्त उत्कृष्ट उपकरणहरू माग गरेको देखिन्छ ।

 

तर बोलपत्रको मूल्यांकन गर्दा प्र्राविधिक कुरालाई पूर्णतया नजरअन्दाज गरी अत्यन्तै कमजोर न्यून प्राविधिक क्षमता र अस्पताललाई अत्यन्त आवश्यक भएका महत्वपूर्ण प्राविधिक पक्ष र स्पेसिफिकेसन नमिल्ने हस्पिटेक इन्टरप्राइजेजको बोलपत्र स्वीकृत भएको छ । जसले गर्दा अस्पतालले सोचेको र मागेको अनुसारको  मोडुलर ओटी तयार हुन नसक्ने जनाइएको छ ।

 

हस्पिटेकका संचालक पण्डितले चलाखीपूर्ण तरिकाले उनकै अर्को कम्पनी लाइफलाइन ट्रेड इन्टरनेशलनबाट रु. ९ करोड ८५ हजार १ सय २५ मा अर्को बोलपत्र पेश गरेका थिए । जसमा सबै प्राविधिक स्पेसिफिकेसन मिलाएर पेश गरिएको थियो । तर जुन हस्पिटेकको बोलपत्र स्वीकृत गरियो, त्यसमा उल्लेख भएको उपकरणको मूल्य ३ करोड पनि नपर्ने अख्तियारले छानबिन गरे स्पष्ट हुनेछ ।

 

वीपी क्यान्सर अस्पतालका निर्देशक तथा खरीद प्रक्रियामा संलग्न कर्मचारी र हस्पिटेक, लाइफलाइन ट्रेड इन्टरनेशनलका संचालक विशाल पण्डित र सुदेशको मिलेमतोमा एउटा बोलपत्र प्राविधिक स्पेसिफिकेसन मिल्नेगरी र अर्को बोलपत्र नमिल्ने गरी २ वटा पेश गरिएको थियो । २ मध्ये प्राविधिक स्पेसिफिकेसन नमिल्ने हस्पिटेकको ६ करोड ९६ लाख ९६ हजार रुपैयाँको बोलपत्र स्वीकृत गरिएको छ ।

 

सार्वजनिक खरीद ऐनको उल्लंघन

बोलपत्र मूल्यांकन गर्दा सार्वजनिक खरीद ऐनको दफा २३ को उपदफा २ (घ) दफा २४ को (घ), दफा २५ को उपदफा १, दफा २६(क) र सार्वजनिक खरीद नियमावलीको नियम ६०, ६१ को ५, ६२(ख), ६३ र ६४ बमोजिम हुनुपर्नेमा सो अनुसार प्राविधिक, ब्यापारिक र आर्थिक मूल्यांकन नभएको उजुरीकर्ताको दाबी छ । यसका साथै  वीपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालबाट स्वीकृत भएको बोलपत्रदाताको उपकरणहरू अस्पतालको मागअनुसार नभई अत्यन्त कमजोर र न्यून प्राविधिक क्षमताको भएकाले अस्पतालको आवश्यकता पूरा नगर्ने उल्लेख छ ।

 

यसले भविष्यमा अस्पतालको मोडुलर ओ.टी.मा गरिने बिरामीको साधारण तथा जटिल शल्यक्रियाहरूमा समेत गम्भीर असर पर्न जाने हुँदा हस्पिटेकले पेश गरेको प्राविधिक क्षमता र स्पेसिफिकेसनमा अध्ययन गरी बोलपत्र पुनर्मूल्यांकनको माग गरिएको छ । स्पेसिफिकेसन मिल्ने बोलपत्रलाई मात्र छनोट प्रक्रियामा सहभागी गराउन र सार्वजनिक खरीद ऐन बमोजिम मूल्यांकन गर्ने ब्यवस्था मिलाउन उजुरीमा माग गरिएको छ । साथै दोषीलाई कारबाही गर्नुपर्ने उल्लेख छ ।

 

अस्पतालले बोलपत्र स्वीकृत भएको आसयको सूचना २०७५ पुस ९ मा प्रकाशित गरेपछि ७ दिनभित्रै बोलपत्रदाताहरूले इमेलमार्फत् बोलपत्र पुनरावलोकन गरिपाउँ भनी निवेदन दिएका थिए । तर, पुनरवलोकन गर्न माग गरिएको निवेदन दर्ता गर्न जाँदा आज आठौं दिन हो, दर्ता गर्न मिल्दैन भनी बोलपत्रदाताहरूलाई हप्कीदप्की गरी फर्काइएको थियो ।

 

अस्पतालले विभिन्न कम्पनीसँग कोटेसन माग गर्दा सामानहरूको अर्डर गर्दा समेत इमेलबाट गर्ने र उक्त कार्यलाई मान्यता दिने प्रावधान थियो र त्यसैअनुसार भइरहेको थियो । तर पुनरवलोकनको निवेदन इन्टरनेटबाट अस्पतालको आधिकारिक इमेल ठेगानामा समयभित्रै पठाएर हार्डकपी बुझाउन जाँदा बुझ्न नमानेकाले अस्पताल र सप्लायर्स हस्पिटेकसँगको मिलेमतो प्रष्ट देखिएको उजुरीमा उल्लेख छ ।

 

भ्रष्ट निर्देशकविरुद्ध विप्लव माओवादीको एक्सन
मोडुलर ओ.टी.  खरिद प्रकरण पछिल्लो भ्रष्टाचारको उदाहारण हो । यसअघि अस्पतालका निर्देशकदेखि लेखा शाखाका कर्मचारीहरूलाई मोटो कमिसन खुवाएर विशाल पण्डितहरूले औषधि र उपकरणको टेण्डर हत्याँउदै आएका छन् ।  अन्य अस्पतालहरूझैं चितवनको भरतपुर अस्पतालमा औषधि र उपकरणको खरीदको एकलौटी ठेक्का पण्डितहरूले सेटिङमै हात पार्दै आएका छन् ।

 

यसरी भरतपुर क्यान्सर अस्पतालका कानून अधिकृत गोकर्ण सापकोटासहितले खरीद, पदपूर्ति, कर्मचारी कार्यमूल्यांकन समितिदेखि अन्तर्वार्ता समितिमा समेत बसेर गलत निर्णय गरी अनियमितता गरेकाले विप्लव माओवादीले एक बर्षअघि कालामोसो नै दलेको थियो ।

 

 

भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले १ बर्षअघि एमआरआई मेसिन खरीद गर्दा बजार मूल्यभन्दा ५ करोड बढी भुक्तानी गरिएको थियो । त्यस्तै अस्पतालका लागि आवश्यक नपर्ने एएमसी र सिटी सेमुलेटर मेसिन खरिद गर्दा बजार मूल्यभन्दा दोब्बर हस्पिटेकलाई भुक्तानी गरिएको थियो । साँघु साप्ताहिक