यसरी हुन्छ नेपालमा सुन तस्करी, १ किलोमा १९ लाखदेखि ३० लाख रुपैयाँसम्म नाफा

 

गएको आर्थिक वर्षमा नेपालमा ७ हजार २ सय ८२ किलो सुन आयात भएको छ । यो मात्राको सुन आयात गर्दा ३१ अर्ब ९७ करोड ७८ लाख रुपैयाँ लगानी भएको छ ।

 

सुनमा भएको यो लगानीबाट मात्र राज्यले ३ अर्ब ५३ करोड राजश्व उठाएको छ । रमाइलो र अर्थपूर्ण के छ भनेः गत वर्षको साउनदेखि गत असारसम्मको १२ महिनामा नेपालमा आयात भएको २२ अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढीको ५ हजार ५० किलो सुन कुन मुलुकबाट आयात भएको हो भन्ने, सरकारी निकाय आफैंले खुलाएको छैन ।

 

तर उसले नाम नखुलाएको ठाउँबाट आयात भएको ५ हजार बढी किलो सुनको आयातबाट २ अर्ब १२ करोड रुपैयाँ बढी राजश्व उठाइएको भनेर इमान्दारिता देखाउने प्रयास भने गरेको छ ।

 

नाम तोकेरै भन्दा, नेपालमा सबभन्दा बढी संयुक्त अरब इमिरेट्सबाट १ हजार ६ सय १२ किलो सुन आयात भएको छ, गत आर्थिक वर्षमा । त्यसपछि, टर्कीबाट ३ सय ५० किलो, स्वीजरल्याण्डबाट २ सय किलो, बेल्जियमबाट ५० किलो र चीनबाट १५ किलो सुन आयात भएको भन्सार विभागले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकले देखाएको छ । यो अबधीमा अमेरिकाबाट २ किलो सहित खाडीका साउदी अरेबिया, कतार, मलेशिया र थाइल्याण्डबाट एक एक किलो सुन आयात भएको देखिन्छ ?

 

एक वर्षको अबधिमा ७ हजार २ सय ८२ किलो सुन आयात । वर्षमा ३ सय ६५ दिन । हप्ताको एक दिन शनिबार सुनको कारोबार हुँदैन बाणिज्य बंैकहरुबाट । नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघको भनाइ अनुसार दैनिक २० किलो सुन नेपाली बजारमा वितरण हुन्छ, हिसाब गर्दा सरदर २१ किलो सुन बाणिज्य बैंकहरुले सुन व्यवसायीलाई बिक्री गर्र्दै आएका छन् । माग ३५ किलो भन्दा बढीको छ । यसको अर्थ बजारमा सुनको अभाव छ माग र वितरणको हिसाब गर्दा ।

 

केही तथ्यांक 
भन्सार विभागको तथ्यांकले स्पष्ट पारेको छ, नेपाली बजारमा भन्दा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको भाउ अत्यन्तै सस्तो छ । माथिको टेबलबाट सजिलो हिसाब गर्दा, साउदी अरबबाट एक किलो सुन ल्याउँदा १८ लाख ४२ हजार, कतारबाट ल्याउँदा २९ लाख ९२ हजार, थाइल्याण्डबाट ल्याउँदा १८ लाख १७ हजार र मलेशियाबाट ल्याउँदा २६ लाख ७३ हजार पर्छ । बेल्जियमबाट ल्याउँदा ४५ लाख ९१ हजार । स्वीजरल्याण्डबाट १ किलो ल्याउँदा,  ४४ लाख ७९ हजार, टर्की ४४ लाख ३८ हजार, यू एइबाट ४४ लाख ८२ हजार र नाम नखुलेका मुलुकबाट ल्याइएका सुन किलोको ४३ लाख ६७ हजारको हाराहारीमा ।

 

नेपाली बजारमा एक तोला सुनको मूल्य ५६ हजार रुपैयाँको हाराहारीमा छ । शुक्रबार नेपाली बजारमा सुनको भाउ तोलाको ५५ हजार ९ सय रुपैयाँ थियो । आज पनि भाउ उही हो । एक किलो सुनमा पुग नपुग ८६ तोला सुन हुन्छ । ५६ हजार रुपैयाँ प्रति तोलाकै हिसाब गर्दा पनि नेपाली बजारमा आज एक किलो सुनको मूल्य ४८ लाख १६ हजार रुपैयाँ पर्छ ।

 

अर्को तथ्य के हो भने, नेपाली सुन कारोबारीहरुले सरकारलाई भन्सारदेखि भ्याटसम्मको कर प्रतितोलामा ५ हजारको हाराहारीमा तिर्नु पर्ने भन्दै गनगन गर्ने गरेका छन् (नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका उपाध्यक्ष ज्ञानुराज शाक्य) । यो हिसाबले उनीहरुले एक किलो सुनमा ४ लाख ३० हजार अतिरिक्त मूल्य तिर्नुपर्छ । युरोपेली मुलुकबाट ल्याइएका सुन किन्दा उनीहरुलाई खास नाफा छैन । चर्को पर्न थाल्यो भन्दै उनीहरुले भोली आइतबार राष्टङ बैंकसँग कुरा गर्ने तयारी पनि गरेका छन् । तर उनीहरुले जर्दी र ज्यालामा उपभोक्ताको ढाड सेकिहाल्छन् ।

 

तस्करीको कारण ?
यी तथ्यांक हेर्दा थाइल्याण्ड, साउदी अरब र मलेशियाबाट सुन ल्याउँदा अति सस्तो पर्छ। कहाँको किलोको १८ र २९ लाख, कहाँको ४८ लाख । मार्जिन मात्रै १९ लाखदेखि ३० लाख रुपैयाँसम्म । युरोपेली बजार बेल्जियम, स्वीजरल्याण्ड र टर्कीबाट ल्याउँदा भने मार्जिन ४ देखि ५ लाख रुपैयाँसम्मको हुन्छ प्रतिकिलोमा, यदि सरकारको आँखा कान छलेर भित्र्याउन सकेमा । आखिर एक किलो सुन बाइ चान्स भिœयाइहाल्न र बेच्न सकेमा ४ लाखदेखि ३० रुपैयाँसम्म कमाउन सकिन्छ भने, आपराधिक गतिविधिमै रमाएर धन कमाउन

 

चाहनेले सुन तस्करी किन गर्दैन त ? 
चीनबाट ल्याइएको सुनको कुरा गर्ने हो भने त विश्वास गर्न पनि मन लाग्दैन । भन्सार विभागले तथ्यांक दिएको छः गएको १२ महिनामा चीनबाट २ लाख ३ हजारमा १५ किलो सुन आयात हुँदा राज्यलाई २० हजार रुपैयाँ कर मिलेको छ । के खालको सुन हो यो? कतै लसुनलाई सुन भनेको त होइन विभागले ? लसुन त यत्ति महंगो पर्नु नपर्ने फेरी !

 

३३ किलो सुन काण्डलाई पूर्णविराम लगाउने चलखेल

सुन तस्करबारे छानविन गर्नबनेको छानविन समितिले ३३ किलो सुन काण्डबारे तयार पारेको प्रतिवेदन अहिले गुमनाम पारिएको छ । समितिले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई हालै प्रतिवेदन बुझाएको थियो । उक्त प्रतिवेदनबारे अहिलेसम्म चाइँचुइँ भएको छैन । करिब तीन महिनासम्म देशको चर्चित प्रमुख खबर नै उक्त सुन काण्ड बनेको थियो ।

 

तर सो प्रकरणमा नेकपा र नेपाली कांग्रेसका उच्च तहको नेताको संलग्नता रहेको खुल्दै गएपछि प्रतिवेदनकै चर्चा हुन छाडेको छ । समितिले ३ सय भन्दा धेरैमाथि थप अनुसन्धान गर्नुपर्ने प्रतिवेदनमा औंल्याएको कुरा बाहिर आएको थियो ।

केही चर्चित व्यक्ति समेत फस्ने भएपछि यसलाई गुपचुप राख्न खोजिएको जानकारहरुको आरोप छ ।  टोलीले प्रतिवेदन बुझाएसँगै यो प्रकरणलाई विभिन्न बहानामा अन्यत्र मोड्ने अथवा घटनाक्रमलाई मुख्य दोषीसमक्ष नपुर्याई पूर्ण्विराम लगाउने चलखेल भएको समाचारस्रोतको दाबी छ ।

 

बारम्बार आफूहरु ठूला माछाको नजिक पुगेको बताइरहने गृहमन्त्री राम बहादुर थापा पनि प्रतिवेदन बुझाइएपछि मौन छन् । स्रोतका अनुसार, यही काण्डमा केही पहिले पक्राउ परेका विमल पोद्दारले छानविन समितिसमक्ष केही नेतको नाम पोलेपछि यो विषय गुमनाम पार्न खोजिएको बताइन्छ ।

 

पोद्दारले कमिसनमा केही पूर्वमन्त्रीसम्मलाई सेटिङ मिलाएको खबर आएपछि अनुसन्धान झन् सुस्ताएको बताइन्छ ।,