रेमिट्यान्समा भरपर्ने राष्ट्रमा नेपाल पहिलो,कहाँ बाट कति भित्रिन्छ ?
नेपाल रेमिट्यान्समा भरपर्ने राष्ट्रहरूको सूचीमा पहिलो स्थानमा रहेको देखाएको छ ।संयुक्त राष्ट्रसंघद्वारा प्रकाशित एक अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिवेदनले सो कुरा देखाएको हो। नेपालबाट दैनिक १२ सयको हाराहारीमा युवाहरू रोजगारीको खोजीमा भारत, मलेसिया, खाडी र अन्य विकसित देश जाने गरेका छन् ।
संयुक्त राष्ट्रसंघअन्तर्गतको कृषि क्षेत्रको विकासका लागि अन्तर्राष्ट्रिय कोष (आइएफएडी) का अनुसार नेपालको कुल गार्हस्थ उत्पादनको करिब ३२.७ प्रतिशत बराबरको रकम रेमिट्यान्समार्फत नेपाल भित्रिने गरेको छ । नेपालमा वार्षिक साढे ६ खर्बभन्दा धेरै रेमिट्यान्स भित्रिन्छ । सबैभन्दा बढी रेमिट्यान्स भित्राउनेमा भारत पहिलो स्थानमा देखिएको छ ।
सन् २०१६ मा ६३ बिलियन अमेरिकी डलर बराबरको रेमिट्यान्स भारतमा भित्रिएको छ । यसभन्दा अघिसम्म चीन सबैभन्दा बढी रेमिट्यान्स भित्राउने राष्ट्रभित्र पर्ने गरेको थियो । सन् २०१६ मा सबैभन्दा बढी रेमिट्यान्स भित्र्याउने देश चीन दोस्रो स्थानमा थियो । ६१ बिलियन अमेरिकी डलर बराबरको रकम रेमिट्यान्स चीन भित्रिएको थियो । सन् २०१५ मा चीनले ३८.५ बिलियन रकम रेमिट्यान्स व्यापार र अन्य क्षेत्रमार्फत भित्र्याएको थियो भने भारतले ३७.२ बिलियन भित्र्याएको थियो ।
उक्त प्रतिवेदनअनुसार लाइबेरिया रेमिट्यान्समा भरपर्ने देशको दोस्रो नम्बरमा छ । लाइबेरियामा कुल गार्हस्थ उत्पादनको ३१ प्रतिशत बराबरको रकम रेमिट्यान्सबाट भित्रिएको अध्ययनले देखाएको छ । त्यस्तै ताजिकिस्तानले कुल गार्हस्थ उत्पादनको २९, किर्गिस्तानले २६ र हाइटीले २५ प्रतिशत बराबरको रेमिट्यान्समार्फत भित्राउनने गरेका छन् ।
रेमिट्यान्स भित्राउनेमा तेस्रो राष्ट्रमा भने फिलिपिन्स रहेको छ, जसले गत वर्ष २९.९ बिलियन अमेरिकी डलर भित्राएको छ । चौथोमा मेक्सीकोले २८.५ बिलियन र पाकिस्तानले १९.८ बिलियन अमेरकी डलर बराबर रकम भित्रायाएका छन् ।
भविष्यमा यो दर बढ्ने र रोजगारीका लागि काम गर्न गएका कामदारको परिवारको भविष्य रेमिट्यान्सका कारण राम्रो भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । प्रतिवेदनअनुसार २०१६ मा विश्वभरबाट रेमिट्यान्सका रूपमा पठाइएको रकम कुल ४ सय ४५ बिलियन (४ हजार ५ सय अर्ब रुपैयाँ) अमेरिकी डलर छ । करिब १० वर्षमा रेमिट्यान्समा ५१ प्रतिशले वृद्धि भएको छ ।
सन् २०१८ मा करिब ५ बिलियन अमेरिकी डलर बराबरको रकम बढ्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । हाल विदेशमा काम गर्ने २ सय मिलियन कामदारले ८ सय मिलियन परिवारको हेरचाह गरिरहेका छन् । एउटा कामदारको आम्दानीले करिब ६० प्रतिशत हिस्सा ओगट्छ, जसले उनीहरूको दैनिक जीवनयापानमा परिवर्तन आएको छ ।
२ खर्बभन्दा बढी अवैध च्यानलबाट
हाल नेपालमा वार्षिक करिब ७ खर्ब रेमिट्यान्स वैधानिक रूपमा भित्रिए पनि करिब २ खर्ब १० अर्ब रुपैयाँ अवैधरूपमा भित्रिने गरेको छ । यस वर्ष ६ खर्ब ३३ अर्ब रुपैयाँ रेमिट्यान्स वैधानिक बाटोबाट भित्रिएको छ । असार सकिँदासम्म यस्तो रकम ६ खर्ब ९० अर्ब रुपैयाँ हाराहारीमा पुग्ने राष्ट्र बैंकको विप्रेशण विभागले जनाएको छ ।
वैदेशिक रोजगारीमा गएका कामदारले सबै रेमिट्यान्स वैधानिक बाटोबाट पठाएमा यो आँकडा ९ खर्ब पुग्ने अर्थविद्ले जनाएका छन् । रेमिट्यान्स कम्पनी सञ्चालकका अनुसार कुलमध्ये ३३.६ प्रतिशत रेमिट्यान्स अवैध बाटो अर्थात् हुण्डीबाट भित्रिने गरेको छ ।
सरकारले हुण्डीलाई अवैध र असुरक्षित कारोबार माने पनि केही हुण्डीबाटै कारोबार गर्ने संख्या बढ्दो छ । राष्ट्र बैंकको अध्ययनले करिब ३३.६ प्रतिशत रकम अवैध बाटोबाटै आउने गरेको देखाएको छ । दक्षिण कोरियाबाट भित्रने कुल रकममध्ये ९० प्रतिशत रकम हुण्डीबाटै भित्रिने गरेको छ । त्यस्तै मलेसिया, यूएई, ओमन, साइप्रस, कुवेत र बलेजियमबाट पनि अवैध बाटो भएर रेमिट्यान्स नेपाल भित्रिने गरेको छ । ती देशमा सरकारले बैंकिंग सेवा पुर्याउन नसक्दा कामदारले बाध्य भएर अवैध बाटोबाट रकम नेपाल पठाउने गरेको देखिएको छ ।
